CÜREK

22 Temmuz 2019 tarihli yazım; Yeşilköy / İstanbul

***Kaybolan bir sosyal alan Cürek yerleşkesi***

Herkese keyifli güzel bir hafta dilerim.

Sivas’ın Divriği ilçesi UNESCO kültür mirasına alınan Ulucami (Anadolu Selçuklu Devleti’ne bağlı Mengücek beyliği döneminde 1228 yılında yapılmış olup; yaşarken görülmesi gereken bir yerdir.) başta olmak üzere; dünyada en zengin Demir oranına sahip cürufları İle hala özel sektör tarafından demir madeni çıkarılan ( Ana cevher minerali manyetit olan sahada 2018 yılı sonu itibarıyle %65 demir (Fe) içeriğine sahip, 8.9 milyon ton rezerv bulunmaktadır.) nadide bir kasabadır.

Bugünkü yazımda Divriği Demir madenleri müessesi Cürek yerleşkesine değinecek olsamda Divriği’de bulunan Demir madenin geçmişine değinmeden geçmek istemiyorum;

*Paris’te 1913 yılında yayınlanan İslam Ansiklopedisi Divriği maddesinde "Dağlarda demir cevheri ve mıknatıs taşı bol miktarda bulunmaktadır” denilmektedir.

*Timur Erzincan’da bulunduğu sırada Divriği’den atlarına nal, askerlerine kılıç yaptırdığı anlatılmaktadır.

*Divriği Tahrir defterinde Ziniski bölgesinde demirci köyünün varlığından bahsedilmektedir.

*Kâtip Çelebinin Cihannüma adlı eserinde Divriği çevresinde demir yataklarından bahsetmektedir.

*1830 yılında gezgin William Ainsworth, Ziniski köyünde demir üretildiğinden bahsetmektedir.

İlkçağ’dan beri yararlanıldığını gösteren tarih verileriyle yer yer rastlanan cüruf kalıntıları, zenginleştirme işlemine tabi tutulmadan kaliteli cevherlerin Divriği ve köylerindeki ilkel ocaklarda eritilip nal, mıh, yapı elemanları, kılıç, bıçak v.b üretildiğini göstermekledir.

Yıl 1939 Divriği madenleri müessesi kuruluyor ; evet bir ilçe var ama kaliteli beyaz yakalıları buraya çekmenin bir yolu aranıyor; Cürek yerleşkesi kuruluyor; önce lojmanlar, hastane ve ilk okul; sonra sinema, tenis kortları, yüzme havuzu, restoranlar, Cürek lokali derken ; briç salonları ve lise açılıyor evet yanlış duymadınız lise açılıyor yerleşkeye ; elektrik üreten ve suyunu kendi getiren; Demir madenleri işlenirken sağladığı sıcak suyu 24 saat kullanım ve ısıtmada kullanan bir yer haline geliyor ; Alman ve istanbul da fakülteyi yeni bitiren mühendisler ; teknikerler çok uzun yıllar bu imkanlardan yararlanıyorlar ; özetle ilçeden uzak orman içinde bir kültür alanı yaratılıyor....

Ne mi oluyor sonra özelleştirilen Divriği Demir çelik işletmeleri sonrasında medeniyetin beşiği Anadolu kültür başkenti Divriği boşalmaya başlıyor; Cürek boşaltılıyor ve kaderine terk ediliyor. Hala tüm binalar dimdik ayakta kurulan kültür alanını gidip görebilirsiniz, nasıl mı istanbul - Kars gezisine katılan binlerce insana katılıp yol üstünde inerek..

Cürek gibi Türkiye’nin her yerinde benzer sosyal ortamlar yaratılarak ülkenin her yerinde keyifle geçen bir süreçten; sadece birkaç şehire sıkışan beyaz yakalılara dönüşen bir tarihimiz var.

Zor bir şey değil hadi köyümüze geri dönelim,denmesi yeterli; gelin herkesin konfor alanını Anadolu’ya taşıyalım; bugün büyük şehirlerde mutsuz, günün akışında kaybolan, yaratıcılığını yitirmek üzere olan verimsiz beyaz yakalılar kendi bölgelerinde ne kadar mutlu olacak deneyip görelim.

Selçuk Şağban